miércoles, 14 de agosto de 2013

LARPHA - UNA ENFERMEDAD RIESGOSA


LARPHA
Qillq.: Reyna Condori Valencia[1]
“aymar saräwinakasxat maynit maynikam yatiykipt’asipxañanakasataki”


CH’UMST’A (RESUMEN)
Es una enfermedad que es causada por el mal olor de la persona muerta asimismo del gato o perro. Generalmente ataca a las mujeres gestantes también a bebes que están de 0 a 6 meses causando diarrea, vomito y decaimiento físico. Se debe curar esta enfermedad bañando al bebe con hueso de persona muerta o tierra del cementerio, pelo de gato o perro dependiendo del llanto del bebe como indicador

Larphax  thujsa samanat  sartir usuwa. Aka usux uywa jiwatanakat jan ukax jaqi jiwatat sartaspa. Uka  usux  jilpachax usur jaqi  warmiruw katji. Kunatix uka usux warmin wawaparuw  manti. Ukatw  Aymar markan utjirinakax  usur warmix  jan  phisi, anu ukhamarak jaqi jiwatanak uñjañapat sapxiwa. Kunatix usur jaq  warmitix uñjasp ukax   wawapax wich´u tiximp q´alpin tukusi  ukhamarak  wawan janchipax ch´iyar uñtat tukusi wali t’ukha tukusi. Aka usux janiw purak manqhinkasak katkaspati jan ukax  suxta phaxsinkamas katuskakispawa, jan qullatax jiwañarus purispawa. Ukhamasti  wawar qullañatak jaqi ch´akha umamp, ch´iyar misamp, phisi anu t´arwampi akanakamp wawar jarsuña. Uk lurasinsti  wawax  sumac  jakasini  jan ukax wawax juk´at juk´at jiwxani.

ARU QHANAÑCHA

CK´IYAR MISA: s./ mesa negra que sirve para curar males/.
MARKA: s./ comunidad/.
T´ARWA: s./ lana o pelo de animal/.
USU: s. /enfermedad común/

UÑAKIPÄWI


A
L
K
T
S
X
W
A
W
A
U
F
Q
R
H
S
P
K
I
P
U
T
S
M
T
H
U
J
S
A
W
A
R
M
I
Ñ


[1] Estudiante de la carrera de Lingüística e Idiomas de la UPEA - 2013